Η ιστορία της Έγκωμης είναι άμεσα συνδεδεμένη με τα δύο μοναστήρια που βρίσκονται στην περιοχή της: το παλαιό μοναστήρι της Παναγίας Μακεδονίτισσας, που πλέον λειτουργεί μόνο ως ναός, και τον Ιερό Ναό του Αγίου Προκοπίου, γνωστό ως Μετόχι της Ιεράς Μονής Κύκκου. Και τα δύο μοναστήρια κατείχαν μεγάλες εκτάσεις γης του χωριού. Στα κτήματά τους απασχολούνταν μόνιμα αρκετοί κάτοικοι του χωριού ως καλλιεργητές γης, βοσκοί και εργάτες.
ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΤΙΣΣΑΣ
Το παλαιό μοναστήρι της Παναγίας Μακεδονίτισσας βρίσκεται περί τα 6 χλμ. δυτικά της Λευκωσίας, εντός των ορίων του Δήμου Έγκωμης και από την επωνυμία του έχει ονομαστεί Μακεδονίτισσα και ολόκληρη η γύρω περιοχή που έχει κατοικηθεί κατά τα τελευταία χρόνια. Η ονομασία Μακεδονίτισσα αποτελεί επώνυμο της Παναγίας, το οποίο είναι ανάλογο προς άλλα επώνυμα της Παναγίας στο νησί. Για την προέλευση του επώνυμου αυτού υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Η επικρατέστερη απ’ αυτές είναι ότι τούτο προήλθε από το φυτό μακεδονήσιον (ματζινοήσιν), το γνωστό μαϊντανό. Στην Κύπρο υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις επωνυμιών της Παναγίας προερχομένων από φυτά.
Πότε και από ποιους ιδρύθηκε το μοναστήρι είναι άγνωστο. Οι αρχαιότερες περί αυτού αναφορές είναι της περιόδου της τουρκοκρατίας, αλλά εκφράζεται η βεβαιότητα ότι τούτο υπήρχε ήδη πριν από την κατάκτηση της Κύπρου από τους Τούρκους το 1570 – 71, πιθανό από την περίοδο της βενετοκρατίας. Σημαντική αναφορά για το μοναστήρι γίνεται σε έγγραφο του αρχιεπισκόπου Κύπρου Γερμανού, ημερομηνίας 15 Οκτωβρίου του 1705. Τούτο αποτελεί πράξη αγοραπωλησίας κατά την οποία ο Αρχιεπίσκοπος Γερμανός πώλησε υποστατικά, δεξαμενή και πηγή νερού και κτήματα στον τότε ηγούμενο της Μακεδονίτισσας παπά-Γεράσιμο έναντι του ποσού των 80 γροσιών.
Με το ίδιο έγγραφο καθορίζονταν και οι σχέσεις του μοναστηριού της Μακεδονίτισσας με το γειτονικό μοναστήρι του Αρχαγγέλου σχετικά με τη χρησιμοποίηση του νερού. Το 1798 έγινε εκτεταμένη ανακαίνιση του μοναστηριού από τον αρχιεπίσκοπο Χρύσανθο. Το μοναστήρι φαίνεται ότι είχε πληγεί σοβαρά από τα γεγονότα του 1821 και τους διωγμούς εκ μέρους των Τούρκων, γιατί στη συνέχεια αντιμετώπισε πρόβλημα επιβίωσης και δημιούργησε πολλά χρέη. Το 1857 έγινε σημαντική προσπάθεια για την αξιοποίηση της περιουσίας του μοναστηριού. Επισκευάσθηκαν τα κτίρια και το υδραγωγείο της μονής και καταβλήθηκε προσπάθεια για δημιουργία αμπελώνων, ελαιώνων, συκαμινεώνων κ.ά.
Το μοναστήρι διατηρήθηκε μέχρι τα τέλη του 19ου αι. Τούτο επιβεβαιώνεται από μια αναφορά στον Κτηματολογικό Κώδικα της Αρχιεπισκοπής σχετική με καθορισμό διαφιλονικουμένων ορίων κτημάτων μεταξύ του μοναστηριού της Μακεδονίτισσας και του μοναστηριού του Αγίου Προκοπίου (Μετοχίου του Κύκκου). Αργότερα το μοναστήρι διαλύθηκε και περιήλθε στην κατοχή της Αρχιεπισκοπής, η οποία στη συνέχεια ενοικίαζε την περιουσία του σε ιδιώτες.
Το μοναστήρι διέθετε πάντοτε δεξαμενή και πηγή άφθονου νερού. Για το λόγο αυτό μέχρι το 1950 κατά την εορτή του Αγίου Πνεύματος (ημέρα του Κατακλυσμού) διοργανώνετο εκεί πανηγύρι στο οποίο συμμετείχαν οι κάτοικοι της Έγκωμης και των γύρω χωριών.
πατή Δαμιανός: 99737305
ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ (ΜΕΤΟΧΙΟ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΚΥΚΚΟΥ)
Το μετόχι στα χρόνια της τουρκοκρατίας ήταν σπουδαίος σταθμός για τη μεταφορά της εικόνας της Παναγίας σε χρόνια ανομβρίας. Από το μοναστήρι του Κύκκου οι μοναχοί μετέφεραν στον ώμο την εικόνα και διέσχιζαν την πεδιάδα από τη Λεύκα για προσκύνημα της εικόνας από τους κατοίκους του χωριού και των γειτονικών χωριών. Στο μετόχι του Αγ. Προκοπίου έμενε πολλές ημέρες η εικόνα. Το μετόχι κάθε μέρα πλημμύριζε από προσκυνητές των χωριών της Μεσαορίας, της Λάρνακας και της Κερύνειας, που ερχόντουσαν με τα αφιερώματα τους πάνω σε κάρα, βουδάμαξα, μουλάρια και γαϊδούρια, για να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας και να την παρακαλέσουν να λυπηθεί τον τόπο και να σταματήσει την ανομβρία.
Εκτός από το μετόχιο του Κύκκου και το μοναστήρι της Παναγίας Μακεδονίτισσας που αναφέραμε πιο πάνω, στην Έγκωμη λειτουργούν άλλες 3 εκκλησίες. Ο νέος ιερός ναός του Αγίου Νικολάου, ο ιερός ναός των Αγίων Πάντων και ο παλαιός ιερός ναός του Αγίου Νικολάου (λειτουργεί καθημερινές). Ο ιερός ναός του Αγίου Παντελεήμονα Μακεδονίτισσας-Αρχαγγέλου, παρόλο που έχει πολλούς Εγκωμίτες ενορίτες, εμπίπτει στα δημοτικά όρια της Λακατάμειας.
ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ (ΠΑΛΑΙΟΣ)
Ο παλαιός ιερός ναός του Αγίου Νικολάου εγκαινιάστηκε το 1898 και είναι ο παλαιότερος της Έγκωμης.
ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ (ΝΕΟΣ)
πρωτοπρεσβύτερος Μιχάλης Πηγασίου: 99635511, 22351100
οικονόμος Ιωάννης Κυπριανού: 99463030, 22319400
οικονόμος Ηλίας Ηλιάδης
ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΩΝ ΠΑΝΤΩΝ (ΜΑΚΕΔΟΝΙΤΙΣΣΑΣ)
Ο Ναός μυρώθηκε από το Μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Κύπρου κυρό Χρυσόστομο Α΄ στις 21 Μαΐου 1978, καρποφορούντος του Μιχάλη Χριστοφίδη και πολλών πιστών Χριστιανών.
Με τη χάρη και την ευλογία Πάντων των Αγίων λειτουργεί εδώ και τριάντα χρόνια περίπου. Έχει να επιδείξει ένα μεγάλο Λειτουργικό, Κατηχητικό, Ιεραποστολικό, Φιλανθρωπικό έργο.
Πρώτος Εφημέριος του Ναού χρημάτισε ο αείμνηστός Πρωτοπρεσβύτερος Ελευθέριος Χριστόφορου εκ Αμμοχώστου μετέπειτα Προϊστάμενος του Αγίου Γεωργίου στον Άγιο Δομέτιο. Ο Οικονόμος Ηλίας Ηλιάδης εκ Γερακίων και τώρα στη Μονή της Θεοτόκου στα Καμπιά. Μετέπειτα ιερείς του ναού: Οικονόμος Νεόφυτος Χριστόφορου (1978) εκ Σκυλλούρας, πρωτοπρεσβύτερος Κωνσταντίνος Βασιλείου εκ Κλήρου, διάκονος Ξάνθος Ονησιφόρου.
Τηλέφωνο ναού: 22358866
πρωτοπρεσβύτερος Κωνσταντίνος Βασιλείου: 99893332, 22383542
διάκονος Ξάνθος Ονησιφόρου: 99653521, 22352609
ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΤΙΣΣΑΣ-ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ (Δημοτικά όρια Λακατάμειας)
Τηλέφωνο ναού: 22353740
ιερομόναχος Νικόλαος Νικολάου: 99433200