Η ιστορία της Έγκωμης είναι άμεσα συνδεδεμένη με τα δύο μοναστήρια που βρίσκον­ται στην περιοχή της: το παλαιό μοναστήρι της Παναγίας Μακεδονίτισσας, που πλέον λειτουργεί μόνο ως ναός, και τον Ιερό Ναό του Αγίου Προκο­πίου, γνωστό ως Μετόχι της Ιεράς Μονής Κύκκου. Και τα δύο μοναστήρια κατείχαν μεγάλες εκτάσεις γης του χωριού. Στα κτήματά τους απασχολούνταν μόνιμα αρκετοί κάτοικοι του χωριού ως καλλιεργητές γης, βοσκοί και εργάτες.

Το παλαιό μοναστήρι της Παναγίας Μακεδονίτισσας βρίσκεται περί τα 6 χλμ. δυτικά της Λευκωσίας, εντός των ορίων του Δήμου Έγκωμης και από την επωνυμία του έχει ονομαστεί Μακεδονίτισσα και ολόκληρη η γύρω περιοχή που έχει κατοικηθεί κατά τα τελευταία χρόνια. Η ονομασία Μακεδονίτισσα αποτελεί επώνυμο της Παναγίας, το οποίο είναι ανάλογο προς άλλα επώνυμα της Παναγίας στο νησί. Για την προέλευση του επώνυμου αυτού υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Η επικρατέ­στερη απ’ αυτές είναι ότι τούτο προήλθε από το φυτό μακεδονήσιον (ματζινοήσιν), το γνωστό μαϊντανό. Στην Κύπρο υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις επωνυμιών της Παναγίας προερχομένων από φυτά.

Πότε και από ποιους ιδρύθηκε το μοναστήρι είναι άγνωστο. Οι αρχαιότερες περί αυτού αναφορές είναι της περιόδου της τουρκοκρατίας, αλλά εκφράζεται η βεβαιότητα ότι τούτο υπήρχε ήδη πριν από την κατάκτηση της Κύπρου από τους Τούρκους το 1570 – 71, πιθανό από την περίοδο της βενετοκρατίας. Σημαντική αναφορά για το μοναστήρι γίνεται σε έγγραφο του αρχιεπισκόπου Κύπρου Γερμανού, ημερομηνίας 15 Οκτωβρίου του 1705. Τούτο αποτελεί πράξη αγοραπωλη­σίας κατά την οποία ο Αρχιεπίσκοπος Γερμανός πώλησε υποστατικά, δεξαμενή και πηγή νερού και κτήματα στον τότε ηγούμενο της Μακεδονίτισσας παπά-Γεράσιμο έναντι του ποσού των 80 γροσιών.

Με το ίδιο έγγραφο καθορίζονταν και οι σχέσεις του μοναστηριού της Μακεδονίτισσας με το γειτονικό μοναστήρι του Αρχαγγέλου σχετικά με τη χρησιμοποίηση του νερού. Το 1798 έγινε εκτεταμένη ανακαίνιση του μοναστηριού από τον αρχιεπί­σκοπο Χρύσανθο. Το μοναστήρι φαίνεται ότι είχε πληγεί σοβαρά από τα γεγονότα του 1821 και τους διωγμούς εκ μέρους των Τούρκων, γιατί στη συνέχεια αντιμετώπισε πρόβλημα επιβίωσης και δημιούργησε πολλά χρέη. Το 1857 έγινε σημαντική προσπά­θεια για την αξιοποίηση της περιουσίας του μοναστηριού. Επισκευάσθηκαν τα κτίρια και το υδραγωγείο της μονής και καταβλήθηκε προσπάθεια για δημιουργία αμπελώνων, ελαιώνων, συκαμινεώνων κ.ά.

Το μοναστήρι διατηρήθηκε μέχρι τα τέλη του 19ου αι. Τούτο επιβεβαιώνεται από μια αναφορά στον Κτηματολογικό Κώδικα της Αρχιεπισκοπής σχετική με καθορισμό διαφιλονικουμένων ορίων κτημάτων μεταξύ του μοναστηριού της Μακεδονίτισσας και του μοναστηριού του Αγίου Προκοπίου (Μετοχίου του Κύκκου). Αργότερα το μοναστήρι διαλύθηκε και περιήλθε στην κατοχή της Αρχιεπισκοπής, η οποία στη συνέχεια ενοικίαζε την περιουσία του σε ιδιώτες.

Το μοναστήρι διέθετε πάντοτε δεξαμενή και πηγή άφθονου νερού. Για το λόγο αυτό μέχρι το 1950 κατά την εορτή του Αγίου Πνεύματος (ημέρα του Κατακλυσμού) διοργανώνετο εκεί πανηγύρι στο οποίο συμμετείχαν οι κάτοικοι της Έγκωμης και των γύρω χωριών.

Στο χώρο του παλαιού μοναστηριού σήμερα λειτουργεί ο Ιερός Ναός Παναγίας Μακεδονίτισσας.
Η Παναγία Μακεδονίτισσας γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου (Γέννηση της Θεοτόκου).
Τηλέφωνο επικοινωνίας:
πατή Δαμιανός: 99737305
Ιστοσελίδα: http://www.makedonitissa.com
Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε την ιστοσελίδα της Εκκλησίας της Κύπρου.
Ο ιερός ναός του Αγίου Προκοπίου είναι το πλουσιότε­ρο μετόχι της Ιεράς Μονής της Παναγίας του Κύκκου και το ανάδειξε τέτοιο ο ηγούμενος του μοναστηριού του Κύκκου Γεράσιμος (1890-1911), αρχίζοντας την προσπάθεια αυτή αμέσως μετά την εκλογή του. Ο πολύ ικανός και πεφωτισμένος αυτός ιεράρχης (αποφοίτησε από τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης) αξιοποίησε κατάλληλα την περιουσία του και την επαύξησε με νέες σημαντικές αγορές κτημάτων. Βελτίωσε σημαντικά τα οικονομικά του, κυρίως δημιουργώντας περιβόλια και αξιοποιώντας κτήματα. Σ’ αυτόν οφείλεται η δημιουργία εκτεταμένων περιβολιών με εσπεριδοειδή και των μεγάλων ελαιώνων στην περιοχή του μετοχίου του Αγίου Προκοπίου στην Έγκωμη. Στην ίδια περιοχή αγόρασε για λογαριασμό του μοναστηριού μεγάλες εκτάσεις γης, οι οποίες σήμερα απέκτη­σαν μεγάλη αξία.

Το μετόχι στα χρόνια της τουρκοκρατίας ήταν σπου­δαίος σταθμός για τη μεταφορά της εικόνας της Παναγίας σε χρόνια ανομβρίας. Από το μοναστήρι του Κύκκου οι μοναχοί μετέφεραν στον ώμο την εικόνα και διέσχιζαν την πεδιάδα από τη Λεύκα για προσκύνημα της εικόνας από τους κατοίκους του χωριού και των γειτονικών χωριών. Στο μετόχι του Αγ. Προκοπίου έμενε πολλές ημέρες η εικόνα. Το μετόχι κάθε μέρα πλημμύριζε από προσκυνητές των χωριών της Μεσαορίας, της Λάρνακας και της Κερύνειας, που ερχόντουσαν με τα αφιερώματα τους πάνω σε κάρα, βουδάμαξα, μουλάρια και γαϊδούρια, για να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας και να την παρακαλέσουν να λυπηθεί τον τόπο και να σταματήσει την ανομβρία.

Στο μετόχι είχε εγκατασταθεί ο πρώτος Άγγλος ύπατος Αρμοστής της Κύπρου, Sir Garnet Wolseley (σερ Γκάρνετ Γούλσλεϋ), που έφθασε στο νησί στις 22 Ιουλίου 1878. Στον περίβολο του μοναστηριού έστησαν το πρώτο στρατόπεδο τους οι Άγγλοι ακόλουθοι του Κυβερνήτη και οι στρατιώτες που τον συνόδεψαν και έμειναν εκεί ως ότου κτίστηκε το πρώτο Κυβερνείο.
Ο Άγιος Προκόπιος εορτάζει στις 8 Ιουλίου.
Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε την ιστοσελίδα της Εκκλησίας της Κύπρου. 

Εκτός από το μετόχιο του Κύκκου και το μοναστήρι της Παναγίας Μακεδονίτισσας που αναφέραμε πιο πάνω, στην Έγκωμη λειτουργούν άλλες 3 εκκλησίες. Ο νέος ιερός ναός του Αγίου Νικολάου, ο ιερός ναός των Αγίων Πάντων και ο παλαιός ιερός ναός του Αγίου Νικολάου (λειτουργεί καθημερινές). Ο ιερός ναός του Αγίου Παντελεήμονα Μακεδονίτισσας-Αρχαγγέλου, παρόλο που έχει πολλούς Εγκωμίτες ενορίτες, εμπίπτει στα δημοτικά όρια της Λακατάμειας.  

Ο παλαιός ιερός ναός του Αγίου Νικολάου εγκαινιάστηκε το 1898 και είναι ο παλαιότερος της Έγκωμης.  

Ο ιερός ναός του Αγίου Νικολάου κτίστηκε το 1985. Μέσα στο ναό υπάρχει μικρό παρεκκλήσι του Αγίου Στυλιανού. Δίπλα από το ναό βρίσκεται το Ενοριακό Πνευματικό Κέντρο όπου γίνονται εκδηλώσεις και κατηχητικές συγκεντρώσεις. Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες λειτουργεί κατασκήνωση του ιερού ναού Αγίου Νικολάου Έγκωμης στο χωριό Φιλάνι.
Ο Άγιος Νικόλαος γιορτάζει στις 6 Δεκεμβρίου.
Τηλέφωνα επικοινωνίας:
κεντρικό: 22355300
πρωτοπρεσβύτερος Μιχάλης Πηγασίου: 99635511, 22351100
οικονόμος Αναστάσιος Κωνσταντίνου: 22356749
οικονόμος Ιωάννης Κυπριανού: 99463030, 22319400
οικονόμος Ηλίας Ηλιάδης
διάκονος Δημήτριος Αγγελή: 99685156
Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε την ιστοσελίδα της Εκκλησίας της Κύπρου.
Η Εκκλησία των Αγίων Πάντων είναι μια από τις δύο ενορίες του Δήμου Έγκωμης. Βρίσκεται κοντά στην περιοχή Τύμβου(στρατιωτικό κοιμητήριο). Ως Ναός κτίσθηκε γύρω στο 1970, ως ενοριακός Ναός λειτούργησε το 1978 μετά τη Βάρβαρη τούρκικη εισβολή. Ιστορικά να αναφέρουμε ότι ο Ναός ανοικοδομήθηκε επί Αρχιεπισκόπου Κύπρου Μακαρίου Γ΄ για να εξηπηρετεί τις ανάγκες του Γηροκομείου της Ιεράς Αρχιεπισκοπής (Μέλαθρο).
Ο Ναός μυρώθηκε από το Μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Κύπρου κυρό Χρυσόστομο Α΄ στις 21 Μαΐου 1978, καρποφορούντος του Μιχάλη Χριστοφίδη και πολλών πιστών Χριστιανών.
Με τη χάρη και την ευλογία Πάντων των Αγίων λειτουργεί εδώ και τριάντα χρόνια περίπου. Έχει να επιδείξει ένα μεγάλο Λειτουργικό, Κατηχητικό, Ιεραποστολικό, Φιλανθρωπικό έργο.
Πρώτος Εφημέριος του Ναού χρημάτισε ο αείμνηστός Πρωτοπρεσβύτερος Ελευθέριος Χριστόφορου εκ Αμμοχώστου μετέπειτα Προϊστάμενος του Αγίου Γεωργίου στον Άγιο Δομέτιο. Ο Οικονόμος Ηλίας Ηλιάδης εκ Γερακίων και τώρα στη Μονή της Θεοτόκου στα Καμπιά. Μετέπειτα ιερείς του ναού: Οικονόμος Νεόφυτος Χριστόφορου (1978) εκ Σκυλλούρας, πρωτοπρεσβύτερος Κωνσταντίνος Βασιλείου εκ Κλήρου, διάκονος Ξάνθος Ονησιφόρου.
Η εορτή των Αγίων Πάντων είναι κινητή και καθορίζεται βάσει της εορτής της Αναστάσεως (56 ημέρες μετά).
Τηλέφωνα επικοινωνίας:
Τηλέφωνο ναού: 22358866
Τηλεομοιότυπο: 22352770
πρωτοπρεσβύτερος Κωνσταντίνος Βασιλείου: 99893332, 22383542
διάκονος Ξάνθος Ονησιφόρου: 99653521, 22352609
Ιστοσελίδα: http://ayioi-pantes.blogspot.com
Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε την ιστοσελίδα της Εκκλησίας της Κύπρου. 

Ο Άγιος Παντελεήμονας γιορτάζει στις 27 Ιουλίου.
Τηλέφωνα επικοινωνίας:
Τηλέφωνο ναού: 22353740
Τηλεμοιότυπο: 22819961
πρωτοπρεσβύτερος Τέλλος Παπαδόπουλος: 99965251, 22357203
οικονόμος Νεκτάριος Λουντίδης: 99875734
οικονόμος Ιωάννης Παπανέστορος: 99604819
ιερομόναχος Νικόλαος Νικολάου: 99433200
Ιστοσελίδα: http://www.agiospanteleimon.com
Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε την ιστοσελίδα της Εκκλησίας της Κύπρου.
print